باسمه تعالی

«سیره متواضعان»

همه انسان­ها از نزدیکی و علاقه دیگران نسبت به خود احساس شادمانی و رضایتمندی دارند. یکی از زیباترین رفتارهایی که افراد را به ما نزدیک می­کند و در تعالیم پیشوایان دین بسیار مورد سفارش قرار گرفته است، تواضع در برابر مردم می­باشد. نقطه مقابل این خصوصیت اخلاقی، صفت عُجب و خودپسندی است که سبب پراکندگی افراد از اطراف آدمی می­گردد. اما چگونه می­توان در کنار زندگی و معاشرت با مردمان، به این خصوصیت­های بزرگ اخلاقی دست یافت و چگونه می­توان از گرداب خودپسندی رها شد؟

داستان ذیل، سفارش­های امام سجاد (علیه السلام) درباره فروتنی و پرهیز از عجب و راه­کارهای عملی ایشان درباره نحوه رفتار و معاشرت با مردم است.

امام باقر (علیه السلام) حكایت می­کنند:

"ابن شهاب زهرى" محزون و غمگین بر پدرم علی بن الحسین (علیه السلام) وارد شد. پدرم به او فرمود: "چرا این چنین ناراحتی؟!"

زهری گفت: "اى زاده رسول خدا، پیوسته حسودان بر نعمت و طمع­كاران در موقعیتم برایم غم­ها و ناراحتی‌هایی را پیش می­آورند. هم­چنین کسانی که به آن­ها امید دارم و کسانی که به آن­ها نیکی کردم، [همگی] برخلاف گمانم با من عمل می­کنند."

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: "زبانت را حفظ كن تا دوستانت را برای خود نگه داری."

زهرى گفت: "اى زاده رسول خدا، اما من در كمال خوش‌زبانى با آنان رفتار مى‏كنم!"

حضرت فرمود: "هیهات هیهات! مبادا به واسطه این خوش زبانی با مردم، مبتلا به عُجب و خودپسندی شوى. برحذر باش از اینکه كلامى را بگویى كه اطمینان داری که با آن سخن، سریعا تو را انکار کنند؛ اگرچه کلامت نزد خودت موجه باشد. پس این­گونه نیست که بتوانی عذر و توجیه خود را برای تمام اشخاصی که سخنت را غیرموجه می­پندارند، توضیح دهی.

زهرى! چرا مسلمانان را هم­چون اهل و خانواده خود نمى‏بینى؛ كه بزرگشان را چون پدر، و كوچكشان را هم­چون فرزند، و هم­سنشان را هم­چون برادر در نظر بگیرى؟ در این صورت به­ كدام یك از آنان حاضرى ستم كنى، یا نفرین نموده یا آبرویشان را ببرى؟!

اگر مبتلا به این وسوسه ابلیس شدى كه تو از دیگران برترى، ببین اگر آن شخص [که فکر می­کنی از او برتری] بزرگ­تر از تو بود، بگو: او پیش از من اهل ایمان شده و كردار صالحش بیشتر از من است و اگر كوچك­تر از تو بود، بگو: من بیش از او مرتكب معصیت شده‏ام؛ پس او بهتر از من است و اگر هم­سن تو بود، بگو: من به گناه خود یقین دارم ولى درباره او شك دارم؛ پس چرا یقین خود را با شك عوض كنم؟

اگر دیدى مسلمانان تو را تعظیم مى‏كنند و مورد احترام خود قرار مى‏دهند، بگو که این لطف و عنایتی است از جانب آنان به من و اگر از ایشان به تو جفا و بی اعتنایی شد، بگو: شاید این به خاطر گناه و تقصیری است كه مرتكب شده‏ام.

اگر این گونه رفتار كنى، خداوند زندگى را بر تو آسان می‌گیرد و دوستانت را بسیار مى‏نماید و تو از اعمال نیك آنان خوشحال می‌شوی و به هیچ وجه از جفای آنان تأسف نخواهى خورد.

پس بدان كریم­ترین فرد برای مردم كسى است كه خیرش به ایشان بسیار برسد و خود از آنان بى‏نیاز بوده و درخواست نکند. در رتبه بعدی کریم‌ترین فرد كسى است كه خودنگهدار بوده و هرچند نیازمند باشد از مردم درخواست نکند؛ چرا که اهل دنیا علاقه­مند اموال خود هستند. پس هر كه در آن­چه آنان دنبال می­کنند مزاحمشان نباشد، بر ایشان كرم كرده و هر كه علاوه بر عدم مزاحمت به اموالشان اضافه كند، نزد آنان عزیزتر و كریم‌تر است." ⁽¹⁾

«برگرفته از کتاب: "احتجاج"، نوشته: "شیخ طبرسی"(با اندکی تلخیص)» ⁽²⁾

سایت رشد فرارسیدن 5 شعبان، سالروز ولادت

زین العابدین و سید الساجدین،

چهارمین پیشوای شیعیان،

حضرت امام سجاد (علیه السلام)

را به همه مسلمانان خصوصا شما دوست عزیز تبریک و تهنیت عرض می­کند.

پایگاه اسلامی ـ شیعی رشد

پاورقی­ها:

1- احتجاج طبرسى، جلد 2، صفحه 320

2- در متن فوق از ترجمه آقای بهراد جعفری به همراه پاره­ای تغییرات استفاده شده است.