باسمه تعالی

«ایمنی از مکر خدا»

" آيا آنها خود را از مكر الهى ایمن می‌دانند؟ در حالى كه از مكر خدا جز زيان‌كاران ايمن نخواهند بود."⁽¹⁾

معنی این عبارت که ترجمه آیه 99 سوره اعراف است چیست؟ مکر خدا یعنی چه و ایمن بودن از مکر خدا به چه معناست؟

یکی از معانی کلمۀ "مکر" که در قرآن و روایات به آن اشاره شده⁽²⁾، "مجازات" است. این معنا را اهل بیت (علیهم السلام)، به عنوان تبیین‌کنندگان قرآن، در فرمایشات خود بیان کرده‌اند. مثلا در روایتی از امام هادی (علیه السلام) نقل شده است که: "هر کس از مکر خدا و مؤاخذه دردناكش خود را ایمن بداند، دچار تکبر خواهد شد و نهايتا قضاء الهی و امر قطعی خداوند در مورد او اجرا می‌شود."⁽³⁾ استفاده از عبارت مؤاخذۀ دردناك بعد از مکر خدا و نیز تعبیر ایمن‌ دانستن شواهدی هستند که نشان می‌دهد منظور از مکر در اینجا مجازات است.

در روایات اهل بیت (علیهم السلام) آمده‌است که یکی از کارهای ناپسند، امن از "مکر الله" (ایمن دانستن خود از مجازات خدا) می‌باشد.⁽⁴⁾ آنان در دعاهای خود از خدا می‌خواستند که دچار ایمنی از مکر خدا نشوند.⁽⁵⁾ ایمنی از مکر خدا یعنی انسان خود را در حریم امن بداند و تصور کند که خداوند او را مؤاخذه نخواهد کرد. بعد که عذاب یا علائم عذاب نمایان شود دیگر توبه پذیرفته نمی‌شود و چاره‌ای جز تسلیم نیست.

در ادامه روایت فوق که از امام هادی (علیه السلام) نقل شد، ایشان توضیح می‌دهند که کسی که خود را از مجازات الهی ایمن بداند، حالت تکبر به او دست می‌دهد. او بعد این حالت را ادامه می‌دهد تا جایی که قضاء الهی و امر قطعی خداوند در مورد او اجرا می‌شود. مانند فرعون که کار او به جایی رسیده بود که از تکبر، ادعای خدایی می‌کرد.⁽⁶⁾ اما همان طور که قرآن به آن اشاره می‌کند،"زمانی‌که هنگام غرق فرعون فرا رسید گفت: اینک من ایمان آوردم که حقّا جز آن کسی که بنی اسرائیل به او ایمان دارند خدایی در عالم نیست و من هم از مسلمانان و اهل تسلیم فرمان او هستم."⁽⁶⁾ اما خداوند توبه‌اش را در آن حال قبول نکرد. حتی در مورد اقوام پیشین وقتی نشانه‌های عذاب ظاهر می‌شد، دیگر توبه بی‌فایده بود. زیرا در آن حالت، هر کسی ممکن است توبه ‌کند.

در حقيقت ايمن نبودن از مكر خدا به معنى ترس از كوتاهى در انجام وظایف الهی است، كه همواره بايد اين "ترس" با "اميد" به رحمت او به طور مساوى در دل‌هاى افراد با ايمان باشد و موازنه اين دو است كه سرچشمه هر گونه حركت و فعاليت مثبت مى‌باشد. این همان چيزى است كه در تعبير روايات به عنوان" خوف" و"رجاء" از آنها ياد شده است⁽⁸⁾، و تصريح شده كه افراد با ايمان همواره در ميان اين دو قرار دارند، ولى مجرمان زيان‌كار آن چنان كيفرهاى الهى را فراموش كرده‌اند كه خود را در نهايت امنيت مى‌بينند.

(برگرفته از تفسیر نمونه (با برخی اضافات))

سایت رشد فرارسیدن 3 رجب، سالروز شهادت

مقتدای پرهیزکاران و حجت خدا بر بندگان، پیشوای دهم شیعیان،

حضرت امام علی بن محمد الهادی (علیه السلام)

را به همه مسلمانان جهان، خصوصا شما دوست عزیز تسلیت عرض می‌نماید.

پایگاه اسلامی - شیعی رشد

پاورقی‌ها:

1- "أفأمنوا مكر اللّه فلا يأمن‏ مكر اللّه إِلّا القوم الخاسرون‏"

2- کلمه "مكر" در زبان عربی با آنچه در فارسى امروز از آن مى‌فهميم تفاوت بسيار دارد. در فارسى امروز مكر به نقشه‌هاى شيطانى و زيان بخش گفته مى‌شود، در حالى كه در زبان عربی، یکی از معانی مکر هر نوع چاره‌انديشى است كه گاهى خوب و گاهى زيان‌آور است.

3- "من أمن مكر اللّه و أليم أخذه تكبّر حتّى يحُلَّ به قضاؤه و نافذُ أمره‏..." (تحف العقول، صفحه 483)

4- اصول کافی، باب الکبائر، حدیث 24 (جلد 2، صفحه 286)

5- "عن صفوان الجمال قال‏ صليت خلف أبي عبد الله فأطرق ثم قال: "اللهم لا تؤمني مكرك"" (تفسیر عیاشی، جلد 2، صفحه 23)

6- "فقال أَنا ربّكم‏ الأعلى" (سوره نازعات، آیه 24‏)

7- "حتّى إِذا أدركه‏ الغرق‏ قال آمنت أنّه لا إِله إِلّا الّذي آمنت به بنوا إِسرائيل و أنا من المسلمين" (سوره یونس، آیه 90)

8- مراجعه کنید به اصول کافی، باب خوف و رجاء (جلد 2، صفحه 67)