باسمه تعالی

"زبان حكيم"

اگر انسان پيش از آن كه شروع به سخن گفتن كند، در محتوا و انگيزه و نتيجه سخنان خود كمى فكر كند، از بسياری پيشامدهای ناگوار جلوگيری شده و بسيارى از لغزش‌هاى زبان و گناهان از انسان دور می‏شود. زیرا نسنجيده و يا بى‏مطالعه سخن گفتن، انسان را در انواع گناهان كه از اين عضو مخصوص سرچشمه مى‏گيرد، غوطه‏ ور مى‌‏سازد!

در همين رابطه، در فرازى ارزشمند از امام حسن‏ عسكرى‏ (عليه السلام) چنين مى‏ خوانيم:

" قلب احمق در دهان او و دهان شخص حكيم در قلب اوست."⁽¹⁾

بی‌شک مراد از قلب در اين کلام نورانی همان عقل و فكر است، و بودن زبان در جلوی قلب، يا در عقب آن، كنايه از تفكّر و انديشه درباره محتواى سخن يا عدم آن است.

در توضيح اين عبارت گفته شده كه عاقل زبانش را به کار نمى‌گیرد مگر بعد از مشورت با عقل خویش و فکر و دقت، ولى انسان احمق سخنانى که بر زبانش جارى مى‌شود و حرف‌هایى که بدون دقت مى‌گوید، بر مراجعه به فکر و اندیشه و توجه به عواقب سخن پیشى مى‌گیرد. بنابراین گویا زبان عاقل پشت قلب او قرار گرفته و قلب احمق پشت زبان اوست.⁽²⁾

لذا رهیافت عبارت لطيف آن حضرت چنین است كه انسان عاقل نخست انديشه مى‌كند و بعد سخن مى‌گويد، در حالى كه انسان احمق نخست سخن مى‌گويد و بعد در انديشه فرو مى‌رود. به همين دليل سخنان انسان عاقل حساب شده، موزون، مفيد و سنجيده است، ولى سخنان احمق ناموزون و گاه خطرناك و بر زيان خود اوست.

به راستى چه مى‏‌شد اگر هميشه ما پيش از آغاز سخن، به نتایج و محتوای سخنان خود مى‏‌انديشيديم و زيانبار بودن آن سخن و یا خطر هتك حرمت یک مؤمن، همچنین پیامد حمايت از ظالم و مانند آن را مورد بررسی قرار می‌دادیم و در راستای کسب رضای خداوند، تحقق امر به معروف و نهى از منكر و حمايت از مظلوم و مبارزه با ظالم، و خشنودى خدا اندیشه و سخن خود را به کار می‌گرفتیم!

(برگرفته از آثار آيت الله مكارم شيرازى⁽³⁾)

سایت رشد، فرا رسیدن 8 ربیع الثانی، سالروز ولادت

بنده خالص الهی و پیشوای برگزیده و هدایت‌گر، پیشوای یازدهم شیعیان

امام حسن بن علی العسکری (علیه السلام)

را به تمامی مسلمانان، به خصوص شما دوست عزیز، تبریک و تهنیت می‌گوید.

پایگاه اسلامی شیعی رشد

پاورقی‌ها:

1- "قلب الاحمق فى فمه و فم الحكيم فى قلبه" (تحف العقول، صفحه 489؛ بحارالانوار جلد 75، صفحه 374)

2- اين توضيح توسط مرحوم سيد رضی در شرح حکمت 40 نهج البلاغه ارائه شده است.

3- اين متن با بهره‌گيری از آثار و انديشه‌های آيت الله مكارم شيرازی (دو کتاب اخلاق در قرآن و پیام امام امیرالمومنین (علیه السلام)) توسط معاونت تحريريه بخش پژوهش دفتر ايشان تنظيم شده است.