باسمه تعالی

«پرورش فرزند»

از آن جا که اسلام، دین زندگی است، احکام و تعالیم حیات بخشی را برای انسان فراهم کرده تا او بتواند در هر سطحی، مناسبات خود را به درستی ایجاد و تحکیم کند. این تعالیم، سبب می گردد تا هیچ یک از از ابعاد فردی و اجتماعی حیات بشری از آموزه های وحیانی و تعالیم نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) خالی نمانده و جریان عبودیت و بندگی در جای جای زندگی نفوذ داشته باشد. بدین ترتیب، انسان با آموختن و به کار بردن چنین دانش و برنامه ای، حیات طیبی را که پروردگارش برای او شایسته دانسته، تجربه خواهد کرد.

یکی از آن تعالیم جامع، چگونگی تربیت و تعلیم کودکان است؛ زیرا فرزندان، امانت الهی و نعمت و نشانه های خدا هستند⁽¹⁾ و پدر و مادر درباره سلامت، رشد و تربیت آنان مسئول اند.⁽²⁾ به فرموده قرآن کریم، آنان در برابر تربیت خوب، پاداش⁽³⁾ و در برابر تربیت بد کودکان خویش کیفر خواهند دید.⁽⁴⁾

بر این اساس، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در تعالیم و آموزه های انسان ساز خویش به ما آموخته که برای فرزند، حقوقی بر عهده پدر و مادر است که باید در انجام آن کوشا و جدی باشند. به عنوان نمونه، برخی از این حقوق مطابق احادیث نبوی عبارتند از:

1- گرامی داشتن فرزند:

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: "فرزندانتان را گرامی بدارید و آنان را نیک تربیت کنید که آمرزیده می شوید."⁽⁵⁾

2- انتخاب نام نیکو برای او:

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: "حق فرزند بر پدر این است که... نام نیکو بر وی نهد."⁽⁶⁾ همچنین ایشان فرمود: "نخستین هدیه هر پدری به فرزندش، نام نیکو بر وی نهادن است."⁽⁷⁾

3- مهرورزی با فرزند :

نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: "هرکس فرزندش را ببوسد، خدا برایش نیکی می نویسد."⁽⁸⁾ همجنین آن حضرت در بیانی دیگر می فرماید: "فرزندانتان را زیاد ببوسید..."⁽⁹⁾

در همین رابطه نقل شده روزی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) حسن و حسین (علیهما السلام) را می بوسید. شخصی این صحنه را دید و گفت: "من ده فرزند دارم و هرگز هیچ یک از آنان را نبوسیده ام." آن حضرت به شدت ناراحت شد؛ به گونه ای که چهره اش برافروخته گردید و خطاب به آن مرد فرمود:"... هرکس بر خردسالان ما مهر نورزد و بزرگان ما را احترام نکند، از ما نیست."⁽¹⁰⁾

4- بهداشت کودک:

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: "کودکانتان را از آلودگی بشویید؛ زیرا شیطان آلودگی را می بوید و موجب ترس کودک در خواب و نیز آزار فرشتگان همراه کودک می شود."⁽¹¹⁾

5- تغذیه کودک:

تغذیه کودک به ویژه در زمان شیرخوارگی، مورد توجه اسلام قرار گرفته و برای مادری که به فرزندش شیر می دهد ارزش زیادی قائل شده است.

در همین رابطه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:"... هرگاه (مادر) از شیردهی (کودک) فارغ می شود، فرشته بزرگواری... به او خطاب می کند: خدا تو را آمرزیده است..."⁽¹²⁾

6- تربیت و تعلیم کودک:

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: "هرکس به فرزندش قرآن بیاموزد، روز قیامت (آن) پدر و مادر را فرا می خوانند و دو جامه بر آن دو می پوشانند که از نور آن، چهره های بهشتیان روشن می شود."⁽¹³⁾

همچنین آن حضرت در بیانی دیگر، به عظمت پاداش پدر و مادری که به فرزندشان قرآن آموخته و بر اساس دین اسلام و محبت آن بزرگوار و علی (علیه السلام) او را تربیت کرده، اشاره می کند و می فرماید: "همه مردم روز قیامت به آن پدر و مادر می نگرند و آن دو را عظیم می شمارند."⁽¹⁴⁾

7- تعلیم مهارت های دفاعی و اجتماعی:

رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: "به فرزندان خود شنا کردن و تیراندازی بیاموزید."⁽¹⁵⁾

همچنین ایشان خطاب به امیرالمومنین علی (علیه السلام) می فرماید: "ای علی! حق فرزند بر پدرش این است که به وی ادب بیاموزد و او را در جایگاه شایسته ای قرار دهد."⁽¹⁶⁾

8- ازدواج فرزند:

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: "حق فرزند بر پدر این است که هرگاه بالغ شد، برایش همسر برگزیند."⁽¹⁷⁾

9- یاری کردن فرزند:

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: "خدا رحمت کند کسی را که فرزندش را بر نیکی یاری کند." گفته شد: "چگونه او را بر نیکی یاری کند؟" فرمود: "آن چه را در توان اوست، از وی بپذیرد و از آن چه برایش دشوار است، درگذرد... "⁽¹⁸⁾

10- رعایت عدالت میان فرزندان:

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: "در میان فرزندان خود عدالت را مراعات کنید؛ همان گونه که دوست دارید در نیکی و لطف به شما، به عدالت رفتار کنند."⁽¹⁹⁾

آن حضرت به مردی که دو فرزند داشت و تنها یکی از آن دو را بوسید، فرمود: "چرا مساوات را میان آن دو رعایت نکردی؟"⁽²⁰⁾

همچنین آن حضرت فرمود: "بین فرزندانتان در هدایا به مساوات عمل کنید."⁽²¹⁾

آری این همه توجه به فرزند و اهمیت دادن به تربیت همه جانبه او در تعالیم اسلامی، از این منظر است که کودکان، مردان و زنانی هستند که آینده از آن آنان است. لذا اگر درست و صحیح تربیت شوند، جامعه بشری نیز درست و صحیح حرکت می کند و گرنه، جامعه بشری به سراشیبی سقوط و انحطاط خواهد افتاد.

 (برگرفته از کتاب "مفاتیح الحیاة"، اثر: "آیت الله جوادی آملی" (با تلخیص و اضافات))

 سایت رشد، فرارسیدن 17 ربیع الاول، سالروز میلاد خجسته

پیام آور رحمت و اسوه رأفت،

خاتم الأنبیاء

حضرت محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله و سلم)

را به تمامی مسلمانان جهان، به خصوص شما دوست گرامی تبریک و تهنیت می‌گوید.

پایگاه اسلامی شیعی رشد

پاورقی ها:

1- "خداوند براى شما از جنس خودتان همسرانى قرار داد و از همسرانتان براى شما فرزندان و نوه‏هايى به وجود آورد و از پاكيزه‏ها به شما روزى داد. آيا به باطل ايمان مى‏آورند، و نعمت خدا را انكار مى‏كنند؟" (سوره نحل، آیه 72)

2- "اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، خود و خانواده خويش را از آتش نگه داريد..." (سوره تحریم، آیه 6)

3- "او (اسماعیل) همواره خانواده‏اش را به نماز و زكات فرمان مى‏داد و همواره مورد رضايت پروردگارش بود." (سوره مریم، آیه 55)

4- "... زيانكاران واقعى آنانند كه خود و خانواده خويش را روز قيامت از دست داده‏اند. آگاه باشيد كه ظالمان (آن روز) در عذاب دائمند!" (سوره شوری، آیه 45)

5- مکارم الاخلاق، صفحه 222

6- کافی، جلد 6، صفحه 49

7- النوادر، صفحه 6

8- کافی، جلد 6، صفحه 49

9- روضة الواعظین، صفحه 369

10- بحارالانوار، جلد 43، صفحه 282 و 283

11- عیون اخبار الرضا (علیه السلام)، جلد 2، صفحه 69

12- امالی صدوق، صفحه 411 و 412

13- کافی، جلد 6، صفحه 49

14- بحارالانوار، جلد 89، صفحه 32

15- کافی، جلد 6، صفحه 47

16- من لا یحضره الفقیه، جلد 4، صفحه 372

17- روضة الواعظین، صفحه 369

18- کتاب السرائر، جلد 3، صفحه 595

19- مکارم الاخلاق، صفحه 220

20- الجعفریات، صفحه 55

21- الخلاف طوسی، جلد 3، صفحه 564